ŞEHİRLER
Şehir yerleşmeleri görünümleri, sosyal yapıları, nüfusları, fonksiyonları vb. özellikleriyle kır yerleşmelerinden ayrılır. Esas alınan bazı kriterler şunlardır:1. Nüfus miktarı2. Nüfus yoğunluğu3. Yaşam biçimi4. Merkezi ve idarî fonksiyonBir yerin şehir sayılması için kesin bir ölçü yoktur. Bununla birlikte şehir yerleşmelerinde nüfusun ve nüfus yoğunluğunun kır yerleşmelerine göre daha fazla olduğu, yaşam biçiminin farklılaştığı ve merkezî özelliğin ortaya çıktığı söylenebilir. Ayrıca yerleşmenin genel görünüşü (binalar, caddeler, çarşılar) farklılık gösterir. İnsan yaşamını kolaylaştıran mal ve hizmetler (eğitim, sağlık, banka, ticari eşya vb.) bulunur. Şehir, "başta ticaret, sanayi, yönetim ve eğitim olmak üzere çeşitli görevleri bir arada toplayan, yaşam biçimi bu görevlere göre şekillenen, çevresine etkileri bakımından merkezi özellik gösteren büyük yerleşim birimidir.
ŞEHİRLERİN SINIFLANDIRILMASI
Nüfuslarına Göre Şehirler:
Uluslararası düzeyde ortak bir ölçü olmamakla birlikte genelde nüfuslarına göre şehirler şu şekilde gruplandırılmaktadır:
· Küçük şehir: Nüfusu 10.000–100.000 arasında olanlar
· Orta şehir: Nüfusu 100.000–500.000 arasında olanlar
· Büyük şehir: Nüfusu 500.000–1.000.000 arasında olanlar
· Çok büyük şehir (metropol): 1.000.000'dan çok olanlar
Fonksiyonlarına Göre Şehirler
Şehir fonksiyonu denilince ona merkezi özellik kazandıran, gelişmesinde etkili olan sosyo–ekonomik özellikleri anlaşılır.
Şehirsel fonksiyonlar genel olarak dört ana grupta toplanır:
Ekonomik fonksiyonlar: Örnek: Tarım şehirleri, sanayi şehirleri, ticaret şehirleri
Kültürel fonksiyonlar: Örnek: Üniversite şehirleri
İdari fonksiyonlar: Örnek: Başkentler
Askeri Şehirler: Gelişmelerinde askeri birliklerin varlığı büyük bir etkiye sahiptir.
Ekonomik Fonksiyonuna Göre Şehirler
Tarım Şehirleri:
Ekonomisi tarıma dayalı olan şehirlerdir. Çevre köylerin alışveriş yerleri, pazarları niteliğindedirler. Tarım yanında köylerde gerekli olan birtakım basit âletlerin yapılması ve satılması başlıca geçim kaynaklarıdır. Tarıma dayalı birtakım sanayi tesisleri de (değirmen, yağhane, çırçır fabrikası vb.) bulunur. Nüfusları genelde azdır.
Ticaret Şehirleri:
Ekonomisi büyük ölçüde ticarî faaliyetlere dayalı olan şehirlerdir. Bildiğiniz gibi ticaret, ucuz mal alıp pahalıya satarak aradaki farktan para kazanma faaliyetidir. Dolayısıyla ticaretin olabilmesi için öncelikle fazla miktarda mal üretimi yanında kolay ulaşım ve merkezî bir konum şarttır.
Liman Şehirleri: Liman denilince kıyıda doğal olarak ya da mendirek ve dalgakıranlarla fırtınalara karşı korunmuş yer anlaşılır.Bir limanın ya da liman şehrinin ortaya çıkması ve gelişmesi genelde aşağıdaki şartlara bağlıdır.
· Art ülkesinin iyi bir ulaşım ağına sahip olmasına,
· Art ülkesindeki tarım alanlarının genişliğine, ürün çeşidine ekonomik gelişmeyi sağlayacak kaynakların (örneğin madenler) varlığına
· Coğrafi konumuna yani uğrak yeri olup olmamasına,
· Limanın iş hacmine yani gemileri barındırma kapasitesine
Sanayi Şehirleri: Sanayi denilince her çeşit hammadde ya da yarı işlenmiş maddeleri işleyip doğrudan kullanılır hale getirme etkinliği anlaşılır. Sanayi şehri ise, ekonomik yaşamı büyük ölçüde çeşitli sanayi kuruluşlarının etkinliğine dayanan şehir demektir. Sanayi şehirleri madencilik şehirleri ve imalât şehirleri olmak üzere ikiye ayrılır:
a. Madencilik Şehirleri: Çeşitli madenlerin çıkarılması ve onların işlenme faaliyetleriyle geçinenlerin çoğunluğu oluşturduğu şehirlerdir. Zonguldak, Batman, Garzan, Raman, Soma, Maden, Murgul, Tavşanlı gibi.
b. İmalât Şehirleri: Bunlara asıl sanayi şehirleri de denilmektedir. Genellikle ham ya da yarı işlenmiş çeşitli maddeleri işleyen kuruluşlara sahiptir.Ülkemizde imalât sanayiinin en önemli fonksiyon olduğu 60'tan fazla yerleşim yeri vardır. Özellikle büyük şehirlerimizin hemen hepsinde sanayi fonksiyonu hâkim durumdadır. Bu şehirlerimiz:
· Marmara Bölgesi (İstanbul, İzmit, Adapazarı, Edirne, Lüleburgaz, Çorlu, Bursa, Susurluk, Balıkesir)
· Ege Bölgesi (İzmir, Uşak, Denizli, Manisa)
· Orta ve Batı Karadeniz bölgeleri (Samsun, Karabük, Ereğli, Turhal)
· Güneyde Adana ve çevresi (Adana, İskenderun, Gaziantep, Mersin)
· İç Anadolu (Ankara, Eskişehir, Konya ve Kayseri)
Sanayi şehirlerinin gelişmesi, ortaya çıkması raslantı değildir.
Sanayi Şehirlerinin Gelişmesini Etkileyen Faktörler:
· Ulaşım (önemli ticaret yolları üzerinde yer alma)
· Yer altı kaynakları (değerli madenlere sahip olma)
· Hammadde (tütün, pamuk, zeytin vb. önemli hammadde kaynakları üretme)
· Enerji ve su kaynaklarının varlığı
· İşgücünün kolay sağlanmasI
Üniversite Şehirleri:
Üniversite şehirleri yüksek öğrenim merkezlerinin, çeşitli fakültelerin toplandığı yerlerdir. Buralarda kültürel faaliyetler ön plâna çıkar.
Başkentler:
Bir devletin hükümet ve parlamentosunun yerleştiği, devlet başkanının oturduğu siyasî ve idarî merkeze başkent denir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder