EKONOMİK FAALİYETLERİN TÜRLERİ

EKONOMİK FAALİYETLERİN TÜRLERİ

1.DOĞAL VE BEŞERİ UNSURLARIN EKONOMİYE ETKİSİ

İnsanların beslenme,barınma,korunma gibi temel ihtiyaçlarının varlığı,ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesini ve gelişmesini sağlamıştır.Ekonomik faaliyet türleri üretim,dağıtım ve tüketim olmak üzere üçe ayrılırlar.Mal ve hizmetlerin sağlanmasına üretim,mal ve hizmetlerin tüketiciye ulaşmasına dağıtım,mal ve hizmetlerin kullanılmasına tüketim denir.

Ekonomik faaliyetler hiçbir zaman tek başına ele alınamaz.Örneğin üretim için tüketim,tüketim için üretim gereklidir.Ekonomik faaliyetlerde arz-talep dengesi vardır.Bu dengenin sağlanması ve üretim-tüketim arasındaki köprü rolünü de dağıtım kurar.

ÜRETİM,DAĞITIM VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN DOĞAL FAKTÖRLER

Üretim,dağıtım ve tüketimi etkileyen doğal faktörlerin başlıcalarını sanayi için yer seçimi,hammadde kaynaklarına yakınlık,su kaynaklarına yakınlık,iklim şartları ve yer şekilleri özellikleri oluşturmaktadır.

Hammaddenin bozulabilir olduğu yerlerde üretim tesisleri genellikle ham madde kaynağına yakın veya kolay ulaşılabilecek yerlere kurulur.Örneğin konserve tesisleri sebze ve meyve yetiştirilen bölgelere kurulur.Ülkemizde konserve fabrikaları genel olarak Akdeniz,Ege ve Marmara bölgelerinde bu sebeple kurulmaktadır.Başka bir örnek olarak çabuk bozulabilen et ürünlerinin hemen kesildiği yerlerde paketlenmesi ve dondurulmasıdır.Bazı ham maddelerin işlenmesi sırasında suya ihtiyaç duyulabilir.Özellikle kağıt,demir-çelik fabrikaları ile nükleer ve termik santrallerin yer seçiminde su kaynaklarının yakını tercih edilir.

İklim,bazı sanayi kollarının yer seçiminde dolaylı etkiye sahiptir.Ham maddenin tarımsal olduğu işletmeler,iklim tarım ürünlerini etkilediğinden dolaylı olarak etkilenmiş olur.Bazı tesisler için doğrudan etkiye sahiptir.Soğuk iklim bölgelerinde tesislerin ısıtılması ek masraf getireceğinden ve ulaşım güçlüğünden dolayı sanayi tesislerinin sayısı azdır.Bazı sanayi kolları ise tesisin açık havada olmasını gerektirir.Özellikle uçak sanayisinin hava koşullarından ve iklim şartlarından doğrudan etkilendiğini söyleyebiliriz.İklim koşulları çalışanların verimini şiddetli sıcak ve düşük sıcaklık gibi faktörlerle de etkilemektedir.
(Teknocoğrafya:Teknik ve coğrafyanın birbirine yaptığı etkiyi araştıran bilim dalıdır.Çevre koşullarının özellikle de iklim şartlarının imalat ve üretime yaptığı olumsuz etkiyi en aza indirebilmek için çalışmalar yapar.İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra gelişme göstermiştir.Galvanize kaplama,paslanmaz çelik ve plastik kaplamalar bu çalışmaların sonucunda üretim sahalarında ve mamullerde kullanılmaktadır.Bu da ürünlerin dayanma sürelerini ve kullanışlılığını artırmaktadır.)

Yer şekilleri, kara yolu ve demir yolu ulaşımını etkilediğinden dolaylı olarak üretim,dağıtım ve tüketimi etkisi altına almaktadır.Ham maddenin işleneceği tesise ulaştırılması,mamul maddenin tüketiciye sunulması,işçilerin tesise gidip-gelebilmeleri ulaşımla bağlantılıdır.Bu sebeple yer şekillerinin engebesiz olduğu yerler sanayi tesislerinin kurulmasına elverişlidir.Ayrıca yer şekillerinin engebesiz olduğu bölgeler iklim açısından da elverişli koşullara sahip olduğundan sanayiye daha uygun mekanlar haline gelirler.

ÜRETİM,DAĞITIM VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN BEŞERİ FAKTÖRLER

Üretim faaliyetleri üzerinde etkili olan beşeri faktörler
Sermaye
İş gücü
Teknolojik gelişmeler
Tarımsal faaliyetler
Sanayinin etkisi
Dağıtım faaliyetleri üzerinde etkili olan bazı beşeri faktörler
Ulaşım yolları
İletişim teknolojileri
Modern pazarlama teknikleri
Sermaye birikimi
İnsan kaynakları
Yerleşim özelliklerinin etkisi
Tüketim faaliyetleri üzerinde etkili olan bazı beşeri faktörler
Temel ihtiyaçlar
Tanıtım ve reklam
Kitle iletişim araçları
Moda
Gelir düzeyi
Bölgeler arasındaki farklı ekonomik faaliyetlere bağlı olarak ülke içerisinde farklı alanlar arasında ticari ilişkiler gelişmektedir.Petrolün rafinerilerde işlenmesi,ülkenin her yerine taşınması ve tüketicilere ulaştırılması bu duruma örnek olarak verilebilir.Siirt’ten örnek olarak da,fıstık bahçelerinden toplanan fıstıkların tüketime hazır olacak şekilde kavrulması,ülkenin çoğu yerine ulaştırılması olayını verebiliriz.

ÜRETİM,DAĞITIM VE TÜKETİM SEKTÖRLERİNİN ETKİLEŞİMİ

Yeryüzünün farklı bölgelerindeki ekonomik faaliyetler üretim,dağıtım ve tüketim bakımından etkileşime sebep olur.Örneğin tarımsal faaliyetlerle elde edilen pamuk,dokuma fabrikalarında işlenip kumaş olduktan sonra ulaşım araçlarıyla konfeksiyon atölyelerine ulaştırılır.Buralarda elbise olduktan sonra ulaşım araçları yoluyla tüketicilere arz edilir.Bunun sonucunda farklı sektörlerin arasında karşılıklı etkileşim gerçekleşir.Aynı zamanda tüketimin talepleri üretimi ve ürünü şekillendirir.

1.Tarım ve Hayvancılıkta Üretim,Dağıtım ve Tüketim Etkileşimi

Kırsal kesimlere ulaşım ağlarının uzanmadığı dönemlerde çiftçiler kendi ihtiyaçları kadar üretim yapmaktaydı.Tarımdaki gelişmeler ile birim alandan elde edilen verim artmış,üretim fazlası ürünler elde edilmiştir.Ulaşım yollarının gelişmesi ile birlikte bu ürünler tüketim alanlarına ulaştırılmıştır.Günümüzde bir ürünün dağıtım kıtalar arası boyuta ulaşmıştır.Çabuk bozulabilen tarımsal ürünlerin tüketiciye çabuk ulaştırılması gereklidir.Bu durum ürünlerin sağlıklı ve sağlam bir şekilde pazara ulaştırılması için teknik açıdan donanımlı ulaşım araçlarının gelişmesine sebep olmuştur.Frigofirik(soğutuculu) adı verilen özel soğutmalı taşımacılık süt,et ve sebze-meyve gibi ürünlerin pazarlara bozulmadan ulaştırılmasını sağlamaktadır.
Eskiden yerel üretim yapan bazı tarım bölgeleri,ulaşımın gelişmesine bağlı olarak üretim miktarlarını artırmışlardır.Hayvancılıkta da benzer durum söz konusudur.

2.Tüketimin Üretimi Etkilemesi

Tüketicinin her hangi bir sebeple tarım ve hayvan ürünlerine olan ilgisinin azalması üretim dengelerini bozmaktadır.Bir kaç sene evvel Avrupa’ya yapılan sebze ihracatında Avrupa standartlarına uyumun gerçekleşmemesi üreticiyi zor durumda bırakmıştır.Yine geçtiğimiz yıl yaşanan kuş gribi vakası,kümes hayvanlarına olan talebi azaltmıştır.

3.Tüketimin Fazla Olması Üretimi Nasıl Etkiler?

Bir ürünün kullanım alanının genişlemesi üretimini artırır.Buğday eski zamanlarda ve yakın zamana kadar temel ihtiyaç malzemesi iken,günümüzde lüks tüketim maddelerinin de içeriğinde kullanılmaktadır.Kozmetik sanayine kadar uzanan bu geniş ürün yelpazesi buğday tüketimini artırmaktadır.Kahve de tüketimin artışına bağlı olarak üretiminin hızla arttığı bir üründür.Günümüzde en çok kahve üreten ülke Brezilya’dır.

4.Üretim,Tüketim ve Dağıtımın Yeni Sektörlerin Ortaya Çıkmasına Etkisi

İnsanların bir kısmı yiyeceklerini akarsu,göl ve denizlerden balık tutarak temin etmiştir.Zamanla bu ürünlerin fazlasını satmış, yeni bir iş kolu ortaya çıkmıştır.Deniz ürünleri çabuk bozulduğu için başlangıçta yakın pazarlara ulaşılmış,teknolojinin gelişmesiyle balık işleme,ambalajlama,soğutuculu taşıma gibi iş kolları ortaya çıkmıştır.Görüldüğü üzere üretim,dağıtım ve tüketim sektörleri hem birbirlerini etkilemekte hem de yeni iş kollarını oluşturmaktadır.

5.Tükenebilir Enerji Kaynaklarında Üretim,Dağıtım,Tüketim İlişkisi

Tükenebilir enerji kaynaklarından olan kömürün üretim ve kullanım alanı aynı yerde toplanmaktadır.Kömür havzaları farklı sanayi kollarını kendine çekmiştir.Metal sanayisinin kömür havzalarına yakın olması diğer sanayi kollarının da gelişmesini sağlamıştır.Ancak gelişen ulaşım ağları sanayinin kömür havzaları çevresinde toplanma zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır.Artık limanların çevresinde de metal sanayisi toplanmaktadır.Dünyadaki başlıca kömür yataklarının en önemlileri Kuzey Yarımküre’nin orta enlemlerinde yer almaktadır.Bir çok yerde bulunmakla ve petrol ve doğalgaza göre daha düzenli dağılmakla birlikte,bilinen kömür rezervlerinin hemen hemen üçte ikisine sahip üç ülke vardır.A.B.D.,Rusya(Ukrayna,Kazakistan) ve Çin..

Amerika
A.B.D. dünyanın en zengin kömür yataklarına sahiptir.Kömür her yörede yaygın olarak bulunur.Çok çeşitli kömür tiplerine sahiptir.Ve kömür rezervleri dev boyuttadır.Bu özelliklerle A.B.D. diğer ülkelere üstünlük sağlamaktadır.Üretimin büyük bir kısmı batı kıyıları boyunca uzanan Appalaş dağlarından sağlanır.Kanada ise dünya toplamına göre az miktarda kömür çıkardığı halde dışarıya kömür satımında dünya dördüncüsü bir ülkedir.
Avrupa
Avrupa’da en önemli kömür yatakları İngiltere’den başlayıp,Fransa’dan geçerek Güney Rusya’ya kadar uzanan bir hat boyunca yer almaktadır.Kıtadaki maden kömürü yatakları esas olarak Fransız-Belçika-Hollanda,Almanya’nın Ruhr havzası ve Doğu Avrupa (Polonya,Çek Cum.) ülkelerindedir.
Asya
Maden kömürü Çin’in hemen her bölgesinde bulunmakla beraber özellikle Mançurya ile Şensi ve Şansi eyaletlerinde yer almaktadır.Hindistan kömür üretiminde üçüncü olan ülkedir.Bu ülkede kömür yatakları orta ve doğu eyaletlerde toplanmıştır.Rusya dev kömür rezervlerine sahip olmasına rağmen lokasyonunun -çıkarım yerlerinin- uygunsuzluğu en olumsuz koşuludur.Kömür yataklarının büyük bir bölümü nüfusun çok azının yaşadığı Asya kesimidir.
Okyanusya
Dünyanın en büyük kömür dış satımı yapan ülkesi Avustralya’dır.Maden çıkarım faaliyetlerinin %95’i Yeni Güney Galler ve Queensland (Kuinslend) eyaletlerinden yapılmaktadır.