Mars’ta Eski Bir Nehir Yatağı Keşfedildi

Altı tekerli nükleer laboratuvar Curiosity (Meraklı), Mars’ta gözlem yaptığı bir alanda eski bir nehir yatağının kalıntılarına ulaştı. Amerikan Uzay ve Havacılık Yönetimi NASA, daha önce Mars Reconnaissance Orbiter (Mars Yörünge Kaşifi, MRO) adlı uzay aracıyla bir nehir yatağının oluşumuna dair görüntüler elde etmişti. Curiosity ise, Dünya’ya gönderdiği en son fotoğraflarda, içinde bulunduğu Gale Krateri’nde bir nehir yatağının kalıntıları olduğunu ortaya koydu. Bu fotoğraflar, biliminsanları tarafından “akan suyun şekil verdiği taş* ve tortular” şeklinde yorumlanıyor.

Hem MRO hem de Curiosity tarafından keşfedilen jeolojik (yerbilimsel) yapının, “alüvyon yelpazesine” benzediği belirtiliyor. Söz konusu yapı, Gale Krateri’nin kenarından aşağıya doğru ilerleyen bir düzene sahip. Gökbilimciler, ilk kez Mars’ın yüzeyinde çok yakın mesafeden elde edilen bulgulara değinerek, bir zamanlar Kızıl Gezegen’de su veya bir çeşit sıvının oluşturduğu bir akıntı bulunduğunu ifade ettiler.

This set of images compares the Link outcrop of rocks on Mars (left) with similar rocks seen on Earth (right). Image credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS and PSI

Mars keşif aracı Curiosity başka gözlem ve deney için, Gale Krateri’nde bulunan Sharp Dağı’nın eteklerindeki birtaşa* ilk kez robot koluyla temas ederek ölçümler yaptı. Curiosity’nin fotoğrafladığı yer, çimentolaşmış çakıltaşının** hâkim olduğu bir birimi gösteriyor. Çakıltaşlarının genelde yuvarlak, yassı ve köşeli şekilde ve çeşitli büyüklüklerde olduğu görülüyor. Yuvarlaklık ve tane boyutu, ana kaynağından kopan parçaların çok yol kat ettiğini gösteriyor. Eldeki verilere göre, suyun akış hızının 0,91 metre/saniye, derinliğinin de 1 metreyi bulduğu tahmin ediliyor.

Curiosity’nin bugüne kadar uydularla elde edilen verileri ilk kez yakın mesadefen gözlemlemiş ve doğrulamış olmasının, çok büyük bir keşif olduğunu belirtiyor. Suyun Mars’ın jeolojik yapısında değişikliğe neden olan temel etkenlerden biri olabileceği düşüncesi güçlenirken, keşif aracının şu an üzerinde bulunduğu, çakıl ve kum benzeri çümentolaşmış yüzeyin oluşumunda da suyun etkisi olduğu yüksek bir ihtimal.

Bugün Dünya’daki en kurak çölden bile daha kuru olduğu tahmin edilen Gale Krateri’nde, bir zamanlar su akıntısının sesi mevcut olduğu düşünülüyor. Elde edilen son bulguların, kutup bölgelerinde katı halde sıvı bulunan gezegenin, eskiden sanıldığı kadar sulak olmadığını öne süren yeni bir raporu gölgeye düşürme ihtimali de var.

Araştırmacılar bulunan çakıltaşının kimyasal yapısını da incelemek için sabırsızlanıyor çünkü bu inceleme geçmişte Mars’ta bulunan suyun pH değerini gösterecek. Böylece, Mars’ın geçmişteki doğal yaşamının neye benzediğini tahmin etmek daha kolay hale gelecek.

Dipnot:
* Jeoloji’de taşa taş denmez. Bu konuda hassas olanlar dellenmesin, kayaç demek isterdik..
** Matriksli konglomera demedik, diyebilirdik.. Evet, joolojik terimlerin hastasıyım..

Kaynak
BBC, Mars’ta antik su yatağı bulundu, 30.9.2012
DW, Mars’ta nehir yatağı, 30.9.2012
NASA, NASA Rover Finds Old Streambed on Martian Surface, 28.9.2012
NTVMSNBC, Mars’ta antik nehir yatağı bulundu, 28.9.2012