HONŞU

JAPONYA DEPREMİ


HONŞU, esk. Hondo, Japonya'nın en büyük adası; 230 000 km2; 93 000 000 nüf. Başlıca kentler Tokyo, Osaka, Nago-ya, Kyoto.
Japonlar, bu büyük adayı (uzunluğu 1 300 km, en geniş yeri 240 km) beş bölgeye ayırırlar (K.-D.'dan G.-B.'ya doğru Tohoku, Kanto, Çubu, Kansai [ya da Kin-kl] ve Çugoku), ama coğrafi ve tarihsel açıdan başlıca iki kesim göze çarpar: biri enlemesine (Fossa Magna'nın her iki yanı), öbürü boylamasına (Japon denizi aklanı ve Büyük Okyanus aklanı).
Fossa Magna, izu yarımadasından Japon denizi'ndeki Toyama bölgesine kadar uzanan büyük bir disiokasyondur; güney -batı ada yayıyla kuzey-doğu ada yayının kesiştiği yerdedir; böylece hem Japon takımadalarının kuzey ve güney kesimlerini birleştirir hem de Bonin yayı burada G.'e yönelir. Büyük yanardağlar (Fuci, Asama, Myoko), çöküntü havzalarıyla (Matsumoto, Suva gölü, Nagano, Ueda, Kofu) ayrılan doğu kesimindeki kırılma kanadı kenarında yükselir; büyük Kanto (G.'de) ve Niigata (K.'de) ovalarıysa bu kırılma kanadının eteğinde uzanır. Fossa Magna'nın B.'sında "Japon Alpleri"nin (kuzey kesimi Hida dağlarını oluşturur) büyük dikliği, D.'sunda da Coşin-Etsu platosu vardır.
Daha K.'de, yükseklikler, K.'den G.'e doğru birbirine paralel üç birim halinde uzanır: Sendai ovasıyla birbirinden ayrılan Abukuma ve Kitakami billurlu kütleleri sarp aklanlı Büyük Okyanus cehpesine eğemendir; B.'daki Uetse böigesiyse daha parçalanmış durumdadır ve büyük yanardağlar (Gassan, Çokai) içerir. Orta kesimde kıvrımlı ve yanardağ kökenli bir sıradağ Kuzey Japonya'nın omurgasını oluşturur.
Fossa Magna'nın B.'sında, Honşu'nun en geniş kesiminin yer aldığı ve billurlu temelin parçalarıyla kıvrımlı sıradağların yan yana bulunduğu kütlesel Çubu bölgesi uzanır. Daha ötede, yüzey şekilleri çeşitli parçalara ayrılır (K.'de Tamba ve G.'de Kii kütleleri, Biva gölü ile Yamato gölünün ve Osaka'nın çöküntü ovaları [iç deniz'le devam ederler]) ve karmaşık, kırıklı bir yapısı olan uzun Çugoku sıradağıyla Şimono-seki boğazına kadar uzanır; bu sıradağın yamaç uzantıları K.'de Japon denizi, G.'de de iç deniz üstünde çok sayıda yarımada ve adayla kendini gösterir, iklim, K.'e doğru giderek soğursa da daha çok kuzey-güney yönünde farklılık gösterir Ku-roşio sıcak su akıntısı Sendai bölgelerine kadar Japon denizi'yle Büyük Okyanus kıyılarında iklimi yumuşatır; daha K.'de Oyaşio soğuk su akıntısı daha sert kışlara ve sisli, puslu yazlara neden olur. Kışın Japon denizi üstünde nemle yüklenen Sibirya antisiklonunun doğurduğu soğuk rüzgârlar, Honşu'nun, başta merkezi (Ho-kuriku) olmak üzere bütün kuzey-batı yamacında yoğun kar yağışına yol açar; kuruyan ve yeniden soğuyan aynı rüzgârlar Büyük Okyanus kesimindeki bölgelere güneşli ve soğuk bir hava getirir. Yazın, buna benzeyen, nemli bir sıcaklık, B.'da daha belirgin olmak üzere bütün adayı kaplar ve pirinç ekiminin her yerde yapılmasına olanak verir. B.'daki "Çin" tipi bitkiler (manolyalar, akasyalar, hepyeşii ağaçlar) K.'e doğru daha ılıman iklimin etkisine girer (yayvan yapraklı ağaçlar, kozalaklılar). Tarımda farklılaşma daha belirgindir: K.'de özellikle soya, karabuğday, elma yetiştirilirken, Atami-Niigata çizgisinin B.'sında çay, tatlı patates, mandalina ön sırayı alır.
Tarihsel bakımdan, en eski kültür merkezlerinin bulunduğu güney-batı kesimi ülkenin en önemli bölgesidir; Japonlar bu kesimden gelerek Honşu'nun geri kalan bölümüne yayıldılar; buna karşılık siyasal yaşamın merkezi K.-D.'ya doğru kaydı: Kansai ovalarından (Nara-Kyoto) Kanto bölgesine (Kamakura, Edo [bug. Tokyo]) doğru. Ama her iki kıyı arasındaki eşitsizlik çok çabuk belirginleşti. izumo merkezi bir yana bırakılırsa, ülke yaşamının ağırlığı hemen her zaman Japon denizi ve Büyük Okyanus boyunca yoğunlaştı. Ülkenin en önemli yolu Tokaido, eski derebeylik başkenti Edo'yu Büyük Okyanus kıyısındaki Kyoto'yla Osaka'ya ve bu kesimde yer alan en büyük kentlere (Osaka, Kyoto, Nagoya, Edo, Sendai) bağlıyordu.
Bugün Japonlar'ın, Japon denizi kıyılarını hâlâ "arka yüz" olarak nitelemelerinin nedeni, bu iklim "ubac'ının" Meiciler' den beri iktisadi kalkınmadan çok az pay almasıdır; burada nüfusu 300 000'i aşan üç kent vardır (Kanazava, Niigata, Akita). Eskiden beri büyük merkezler ve limanlar, Büyük Okyanus'un günyönü kıyılarında toplanmış ve modern Japonya' nın hızlı büyümesini sağlamıştır. Japonya' daki Megalopolis'ier, Honşu'nun bütün anakentlerini (Hiroşima, Okayama, Kobe, Osaka, Kyoto, Nagoya, Şizuoka, Tokyo, Sendai), Honşu'nun bu "kesimi"nde ikinci bir kıyı oluşturan sayısız imalat kompleksini ve bunlar arasında yer alan bölgesel kentleri birkaç bin km uzunluğundaki bir şerit boyunca bir araya getirir.
Honşu'nun bu kentleri, sermayeler, sanayiler eksen bölgeleri dizisinin ve bazı istisnalarla Japon denizi kıyılarının kırsal (Akita, Niigata, Toyama, Takaoka, Yonago, Suva gölü) kesimlerinin ve günümüzde yalnızca yönetim ve ticaret alanında rol oynayan bazı tarihsel kentlerin (Morioka, Ya-magata, Aizu-Vakamatsu, Nagano, Kofu, Matsumoto, Takayama, Tsuyama, Tottori, Matsue) ardında geleneksel etkinlikler sürmektedir. Bu bölgelerin en belirgin özelliği çevreden kopuk olmalarıdır: hem megalopoiis'ie, hem de enlemesine çok sayıda demiryoluyla (K.-D'da bu kentleri Tokyo'ya, G.-B'daysa Osaka'ya bağlayan demiryolu; K.'de Aomori'ye G.-B'daysa Şi-monoseki boğazına kadar bütün Japon denizi kıyısı boyunca uzanan demiryolları) birbirlerine bağlanmalarına karşın kendi aralarında ulaşımı yeterince sağlayan yollar bulunmamaktadır.





Nüfusu En Kalabalık Adalar

Dünyanın En Büyük Adaları