14 Nisan 2011 Perşembe

Azerbaycan’daki Çamur Volkanları





Dünyadaki yaklaşık 900 çamur volkanının üçte birinden fazlası Azerbaycan’da bulunuyor. Bu volkanların birçok çeşidi var: Halen faal durumda olan, sönmüş, gömülmüş, petrol püskürten, sualtı ve ada volkanları gibi. Çamur volkanları ülkenin doğusunda, Abşeron yarımadasında, Şamahı-Gobustan, güneydoğu Şirvan ve Bakü takımadasında bulunur. En büyükleri Galmas, Torağay, Büyük Kenizdağ’dır. Çoğu kesik koni şeklindedir. Yükseklikleri 20-400 m, çapları 100-4500 m arasındadır. Sadece Gobustan’da 100’den çok çamur volkanı vardır. 40 kadar volkandan yer yüzüne petrol çıkar. Bakü takımadasındaki 9 ada çamur volkanlarından oluşmuştur. 2002 yılında çamur volkanlarına doğal anıt statüsü verildi ve 52 çamur volkanı devlet tara-fından koruma altına alındı. Hazar Denizinde de 140’tan çok su altı çamur volkanı vardır. Çamur volkan-ları fay hatları boyunca yer almaktadır
Azerbaycan’daki çamur volkanlarının ilk faaliyete geçişi yaklaşık 25 milyon yıl öncesine dayanır. 1810 yılından günümüze 50 volkan yaklaşık 200 defa püskürmüştür. Sadece Lökbatan volkanında 19 püskürme gözlenmiştir. Çamur volkanları katı, gaz ve sıvı püskürtür. Püsküren katılarda 100’den fazla mineral ve 30 kadar mikroelement (bor, civa, mangan, bakır, baryum, stronsyum, lityum vb) yer alır. Çamur volkanları petrol ve gaz yatakları ile ilişkilidir. Bu volkanların bulunduğu alanlarda zengin petrol ve gaz yatakları tespit edilmiştir (Lökbatan, Neft Taşları, Karadağ, Mişovdağ vb). Bun-ların çamuru da tedavi amaçlı kullanılmaktadır.
Çamur volkanları mağmatik volkanlara benzer mi?
Çamur volkanları ve mağmatik volkanlar birbirine benzer. Her ikisi de püskürme bakımından beklenmedik bir olaydır. Her ikisi de denizde püskürürse adalar oluşa-bilir. Ancak çamur volkanları diğerlerine göre çok küçük, püskürme süresi de kısadır ve 2-3 saati geçmez. Sıcaklıkları da farklıdır. Mağmatik volkanlar yüksek sıcaklıkta eriyik maddeler püskürtür. Çamur volkanları bunlara göre soğuktur ve yer yüzüne çıkan çamurun sıcaklığı 20°-300°C arasındadır.
Niçin Azerbaycan’da bu kadar çok volkan var?
Gerçekden de Azerbaycan toprakları yeryüzünde çamur volkanizminin gelişimi için uygun bir bölgedir. Çamur volkanları olan tüm yerlerde çöküntü tabakası çok büyük bir kalınlığa (10-15 km) sahiptir. Güney Hazar çökelinde bu kalınlık 25-30 km’ye çıkar. Çamur volkanlarının büyük kısmı yer tabakasının yoğun aktif kısımlarında yeralır.
Çamur volkanları kaç kez püskürür?
Bilim adamlarının hesaplarına göre Azerbaycan’ın Torağay, Büyük Kenizedağ gibi büyük volkanlarında yaklaşık 6000 ve 7000 püskürme olmuştur.
Volkanlar ne zaman en aktif devrede olurlar?
Volkanlar uzun zaman aktif olmazlar. Örneğin 10-30 yıl enerji toplar, sonra aktifleşir ve püskürürler. Depremler çamur volkanlarını püskürmeye teşvik eder. Eğer volkan yeteri kadar enerji toplayarak püskürmeye hazır hale gelir ve deprem merkezinden en fazla 100 km uzaklıkta olursa püskürme başlar.
Çamur volkanları tehlikeli midir?
Tabii ki tehlikelidir, ama bu tehlike mağmatik volkanların tehlikesinden oldukça azdır. Çamur volkanlarının püskürmeleri nadiren ölümle sonuçlanır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder